Zwrot "dysonans poznawczy" często brzmi na różnych forach i platformach dyskusyjnych. Jednak nie zawsze brzmi to nie na miejscu i często nie na miejscu. Niektórzy błędnie używają go jako synonimu "irytacji" lub "stresu". Typowy przykład: "Mam stały dysonans poznawczy po tych skandalach". Proponowany materiał pomoże zrozumieć, co to słowo oznacza i skąd pochodzi.
Dysonans poznawczy - w prostych słowach
Aby wyjaśnić znaczenie terminu "dysonans poznawczy" w prostych słowach, należy odnieść się do jego źródła. Słowo "poznawczy" oznacza "związany z wiedzą". "Dysonans" jest sprzecznością, naruszeniem harmonii.
Dodając te wartości, takie jak sześciany, można uzyskać dość prostą definicję.
Dysonans poznawczy jest sprzecznością powstającą w systemie postaw i percepcji osoby.
Przyczyny zaburzenia
Od najwcześniejszych lat życia, zaczynając odkrywać świat, osoba stopniowo tworzy swój własny system pomysłów na temat tego, jak zorganizowany jest ten świat.
Na równi wpływają różne czynniki:
- edukacja;
- edukacja;
- cechy narodowe i kulturowe;
- osobiste doświadczenia i osobiste przemyślenia na temat życia.
W rezultacie powstaje stabilna struktura, a im starszy staje się człowiek, tym silniejszy, a nawet obojętny staje się jego system poznawczy. Jednak życie w całej jego różnorodności stale stara się podważyć tę konstrukcję. Zmienia się, niszczy dawne wartości, rzuca odkrycia, tworzy sprzeczne sytuacje i zmusza osobę do zmiany. Jeśli ktoś się opiera, rozwija wewnętrzny konflikt.
Najczęściej trudno dysonans poznawczy doświadczają ludzie o silnych przekonaniach.
Ale w niewielkim stopniu ten stan jest znany wszystkim. Na przykład, gdy w 2017 r. W święta w środkowej Rosji był śnieg, wielu, patrząc na tulipany w zaspach, doświadczyło lekkiego wewnętrznego dysonansu - rozbieżności między wyraźnym wyobrażeniem majowej pogody a rzeczywistym fenomenem.
Jak osoba zachowuje się w stanie dysonansu
Zachowanie osoby doświadczającej dysonansu poznawczego zależy od wielu czynników:
- stopień jego osobistej elastyczności;
- nasilenie dysonansu;
- stopień bliskości sprzeczności z zasadami i pojęciami, które są istotne dla danej osoby.
W lekkiej niezgody, najczęściej ludzie żartują, wzruszają ramionami i poprawiają swoje poglądy na temat świata. Jak powiedział Mussolini, "tylko idioci i umarli nie zmieniają swoich przekonań".
Mniej lub bardziej poważny dysonans poznawczy powoduje silny wewnętrzny dyskomfort.
Aby nie zapaść całej struktury poznawczej, psychika obejmuje mechanizmy ochronne:
- Odmowa. Osoba agresywnie odrzuca fakty lub zjawiska, które zagrażają jego wartościom i ideom lub deklaruje je jako niewiarygodne, fałszywe. Łagodniejsza forma odmowy ignoruje informacje, które powodują dyskomfort.
- Przemieszczenie. Fakty, które kolidują z systemem poznawczym, są "zapomniane", wtłoczone w podświadomość.
- Racjonalizacja. W tym przypadku zachowanie osoby przypomina zachowanie lisa z bajki "Lis i winogrona". Osoba buduje fałszywe wyjaśnienia i motywy wokół traumatycznych faktów lub informacji.
Wszystkie te systemy ochrony niestety nie radzą sobie z dysonansem poznawczym.
Główne hipotezy teorii Festinger
Autor samego terminu "dysonans poznawczy" i cała teoria rozważająca to zjawisko jest znanym ekspertem w dziedzinie psychologii społecznej Leona Festingera. Jego poprzednikami byli Niemcy Fritz Haider i Kurt Levin.
Główne hipotezy wysunięte przez Festingera w ramach jego teorii są bardzo proste:
- Doświadczając dysonansu, osoba spróbuje w jakikolwiek sposób zmniejszyć rozbieżność między zewnętrznymi informacjami a wewnętrznymi przekonaniami, przywracając swój system poznawczy do stanu współbrzmienia (harmonii).
- Ponieważ dysonans poznawczy jest źródłem silnego stresu, osoba będzie starała się unikać zjawisk, informacji lub sytuacji, które powodują frustrację.
Opisane powyżej mechanizmy obronne i zachowania ludzi w tym stanie w pełni potwierdzają hipotezy Festingera. Niemniej jego teoria dysonansu poznawczego była wielokrotnie krytykowana za niepewność, sztuczność, nieuwagę indywidualnych cech danej osoby.
Przykłady dysonansu poznawczego z życia
Aby ostatecznie wyjaśnić znaczenie terminu "dysonans poznawczy", możemy zilustrować go konkretnymi przykładami życia:
- Uczestnicy pierwszych wypraw naukowych do Afryki, komunikujący się z tubylcami, zaobserwowali w nich objawy dysonansu poznawczego na widok zwykłych meczy. W systemie reprezentacji tych plemion ogień był boskiego pochodzenia i można go było uzyskać tylko dzięki duchowi ognia.
- Z kolei sami badacze czasami doświadczyli dysonansu poznawczego w konfrontacji z miejscowymi czarownikami, którzy wyleczyli ciężkie rany i choroby za pomocą czarów. Fakty o leczeniu wywarły ostrą sprzeczność z naukowym obrazem świata.
Ludzkość doświadczyła ogromnych dysonansów poznawczych więcej niż jeden raz w swojej historii, kiedy nastąpiły wielkie odkrycia, zmiany społeczne lub kulturowe. W różnych czasach darwinizm, feminizm, badania Nikoli Tesli lub teoria względności Einsteina stały się źródłami takich dysonansów.
Najbardziej żywy przykład dysonansu poznawczego doświadczył ludzkość około dwa tysiące lat temu, kiedy wędrujący kaznodzieja z Galilei głosił odrzucenie starożytnej zasady "oko za oko". W tym czasie idee Chrystusa całkowicie zaprzeczały głęboko zakorzenionym poglądom ludzi na temat zasad życia.
Jak zmniejszyć, uniknąć dysonansu
Znany muzyk rockowy i aktor Jared Leto powiedział kiedyś: "Łamanie stereotypów i przełamywanie uprzedzeń jest niesamowicie trudne, ale fantastycznie przyjemne." Jeśli człowiek żyje z szerokim oglądem świata, jego system pomysłów nie traci elastyczności. Minimalizuje to nasilenie dysonansu poznawczego.
Dobrym sposobem na ograniczenie pojawienia się wewnętrznego konfliktu są następujące psychotechniki:
- Otrzymawszy informacje sprzeczne z systemem poznawczym, obiektywna i bezstronna jest weryfikacja zgodności z prawdą i moralnością.
- Jeśli jest to prawdą, rozpoznaj swoje poprzednie poglądy jako niekompletne lub błędne i popraw swoje zrozumienie.
- Jeśli informacja jest fałszywa lub fakt jest niemoralny, dysonans poznawczy zniknie sam.
Tak więc jedynym sposobem na pogodzenie się ze światem i bez twardego dyskomfortu wewnętrznego jest dążenie do obiektywizmu, uczciwości, otwartości i poszerzania własnych pomysłów na życie.
I to nie oznacza odrzucenia zasad. Jest to odrzucenie samooszukiwania się, ograniczonego umysłu i uprzedzeń.
